Maaltijdzorg, essentieel voor een waardig levenseinde
Palliatieve zorg is een zorg op maat om mensen op het einde van hun leven te begeleiden, samen met de familie en naasten. Bij palliatieve zorg ligt de focus tijdens de maaltijdzorg, nog meer dan voordien, op genieten met aandacht voor het nodige comfort en kwaliteit.
Rol van de diëtist(e) in palliatieve zorgen
Voeding is de brandstof voor ons lichaam. Naast het leveren van energie en voedingsstoffen heeft het een sociale betekenis. Een diëtist is een expert over voeding en geeft voedingsadviezen, of behandelt personen met voedings-gerelateerde problemen.
In de palliatieve zorg is er een verschuiving in de betekenis van voeding. De voedingswaarde speelt een minder grote rol en genieten komt nog meer dan voordien op de voorgrond. Voeding wordt ingeschakeld om de levenskwaliteit van de mensen met palliatieve zorgen te verhogen.
De samenwerking tussen de zorg en de diëtist is hierin een cruciaal element. Ineke Struelens, diëtiste in Woonzorgcentra De Lisdodde, Hof van Egmont en Roosendaelveld: “We werken nu met een zogenaamde ‘waakbox’. Het is een doos die in de kamer van de bewoner wordt geplaatst, met enkele artikelen die de naasten mogelijk informatie, ontspanning en (h)erkenning van emoties biedt. Hierin zit een brochure met toelichting van wat nog kan aangeboden worden qua voeding, om het genieten van voedsel bij de bewoner nog te stimuleren. Vervolgens neemt het verzorgend personeel contact op met de diëtiste om een gepersonaliseerd aanbod voor de bewoner te organiseren.” We spreken hier over “wensvoeding”. Bijvoorbeeld, een warme maaltijd vervangen door een stukje gebak. Waarom? Gewoon, omdat het lekker is...
“Wanneer alle dagen lijken op elkaar en uren zijn gevuld met pijn kan het uitkijken naar en het proeven van iets lekkers soms een stukje hemel zijn.” Karin Baek, Referentiepersoon Comfortzorg, WZC Hof van Egmont/ De Lisdodde
Zinvolle keuzes maken
Voeding heeft verschillende betekenissen. Terwijl sommigen het als een genot ervaren, vinden anderen er bijvoorbeeld troost of hoop in. Palliatieve zorgbewoners daarentegen kunnen voedsel als onaangenaam ervaren, omdat eten bij hen pijn of ongemak veroorzaakt (afkeer van smaken en/of geuren, misselijkheid, braken, gebrek aan eetlust, extreme vermoeidheid, mondproblemen, kauw- en slikproblemen, diarree, enz.). In deze situaties zal het verpleegkundig team de bewoner in geen geval dwingen te eten en zal het de wensen van de bewoner respecteren.
Comfortzorg
Wanneer het levenseinde nadert gaat men van de palliatieve zorg over naar de levenseinde zorg. Bewoners in de levenseinde fase ervaren over het algemeen gewichtsverlies, verlies van energie en verlies van eetlust. De prioriteit in de maaltijdzorg tijdens het levenseinde is ondersteunen zoals de bewoner dat zelf wenst, deze keuze moet worden gerespecteerd. Soms is het beter om te stoppen met eten en drinken.
Voor de omgeving is dit bijzonder moeilijk, want eten en drinken staat symbool voor hoop op herstel. Daarom kan het stoppen met eten of drinken geassocieerd worden met wanhoop en opgeven. Toch is het voor de bewoner in deze fase vaak comfortabeler om te stoppen met eten of drinken. Voeding of drank wordt enkel aangeboden indien het bijdraagt aan het comfort van de bewoner. Zo zien we dat een bewoner soms toch nog kan genieten van een lekkere praline of een verfrissend glaasje cava.
Wat gebeurt er als men stopt met eten en drinken ?
Door te vasten maakt het lichaam endorfine aan, een hormoon met een pijnstillende eigenschap. Na een tijdje komt daar een zekere sufheid bij die zorgt voor een kalmerend gevoel. In deze fase kan stoppen met eten en drinken bijdragen aan het comfort. Er is minder urineproductie waardoor eventueel minder incontinentieproblemen zijn. Het gevoel van eigenwaarde en comfort neemt daarbij toe.
Soms kan men nog dorst hebben maar dit verdwijnt meestal na een paar dagen. Dit gevoel kan je verminderen door de mond vochtig te houden of over te schakelen naar mondzorg.
Mondzorg
Om een dierbare te beschermen zien we vaak de wens om vocht te blijven toedienen. Dit uit de angst voor een dorstgevoel en de schrik dat men zal uitdrogen. Echter, dehydratie (vermindering van vochtinname), in de eindfase van het leven leidt niet vaak tot dorst. Dorstgevoel wordt hier verward met een droge mond. Door middel van goede mondverzorging en bevochtiging van de lippen, kunnen we deze klachten verminderen.
Eline Hendriks, diëtiste WZC Witte Meren : ”Er zijn verschillende mogelijkheden, zoals cava-schilfers of gel met smaak. Bijvoorbeeld indien een bewoner graag cola dronk, dan gaan we die een gel aanbieden met colasmaak. Die gel biedt smaak, smelt traag zodat het mondgevoel aangenaam is, en de bewoner kan er zich niet in verslikken. De naasten en familie kunnen zelf de gel toedienen, wat bij hen ook een positief gevoel geeft; ze kunnen zelf nog iets doen voor hun geliefde.”
Comfortfood
Comfortfood heeft totaal geen nutritionele betekenis meer. Het wordt enkel aangeboden om de mond te verfrissen zodoende uw naaste een comfortabel mondgevoel heeft. Deze wordt in overleg met de familie en het verzorgend team georganiseerd.
Heeft u nog vragen over voeding in de palliatieve of terminale zorg? Dan kan u contact opnemen met ons via nutrition.be@sodexo.com.