‘Open gevangenissen’ het Scandinavische model

Published on : 28-7-18
  • Een gevangenis die meer weg heeft van een dorp waar gedetineerden werken, studeren, koken en sporten … Dit experiment in verscheidene Scandinavische landen moet de her-integrering van gevangenen in de samenleving bevorderen.

    Zo snel mogelijk een muur beklimmen is een vertrouwde activiteit voor de gedetineerden van de Halden-gevangenis, in de buurt van de Noorse hoofdstad Oslo. Niet dat ze proberen te ontsnappen … ze oefenen gewoon op de klimmuur in de gloednieuwe sporthal! Halden werd in 2010 in gebruik genomen en is nog steeds uniek. Dit blijkt ook uit het aantal journalisten, experts en buitenlandse politici die er op bezoek komen, met als doel dit nieuwe gevangenisbeleid te doorgronden.

    Rondom de instelling staat een stevige betonnen muur. Maar deze valt nauwelijks op, want het domein is 30 hectare groot, met veel bossen rondom. De 250 gedetineerden, waarvan de meesten veroordeeld zijn voor moord of vergelijkbare ernstige misdrijven, wonen in gebouwen met een verzorgde, aangename architectuur. Er zijn leslokalen, ateliers, ruimtes voor bezoekers, een supermarktje en zelfs een muziekstudio.

    De nadruk ligt minder op de sanctie en veel meer op sociale her-integrering.

    Een cel als een studentenkot

    In het hoofdgebouw lijken de éénpersoonscellen nog het meeste op een design studentenkot, met een bed, een bureau, een rek, een koelkast en een tv. De gemeenschappelijke keukens en salons zouden helemaal niet misstaan in een IKEA-catalogus. Dat er aan het dagelijkse leven van de gedetineerden zoveel zorg wordt besteed, is geen toeval. De aanpak past in een specifieke gevangenisfilosofie, die zegt dat een veroordeelde wel zijn vrijheid kwijtspeelt, maar tegelijk ook menselijkheid verdient. De nadruk ligt minder op de sanctie en veel meer op sociale her-integrering. Zoiets heet een “open gevangenis”.

    Dit gevangenismodel is in de Scandinavische landen al sinds het einde van de jaren 1990 in opmars (en het concept dat erachter schuilt, is nog veel ouder). Noorwegen paste het de eerste keer toe op de gevangenis van het eilandje Bastøy, dat in de Oslo-fjord ligt. In Finland zijn al 13 dergelijke detentiecentra. De gevangenis van Storstrøm in Denemarken oogst veel bewondering bij architecten. Zweden biedt gedetineerden elke dag 6 tot 8 uur omkaderde activiteiten in Kolmården of Skenäs. En Groenland opent in 2019 een “humane” gevangenis, in Nuuk …

    Laag recidivisme

    In deze instellingen is alles erop gericht om de gevangenen een zo normaal mogelijk leven te laten leiden. Ze worden gestimuleerd om te studeren, een vak te leren en te werken. Hun verantwoordelijkheidszin wordt bevorderd met concrete opdrachten (een beetje zoals Sodexo doet in de Forensische Psychiatrische Centra in Gent en Antwerpen). Ze krijgen volop de kans om sociale contacten te hebben (ook met de bewakers). Niets doen is het ergste, want dan lijkt alles zinloos en dreigt radicalisering … Het ultieme doel is een zo laag mogelijk recidivisme wanneer de gedetineerden vrijkomen. En de eerste statistieken lijken erop te wijzen dat dit lukt.

    Toch zijn ook bij dit systeem enkele kanttekeningen te plaatsen. Zo betreft het gedetineerden die in de andere, klassieke gevangenissen uitgekozen zijn wegens hun onberispelijk gedrag. Bovendien moeten ze tegenover de directie de verbintenis aangaan om vroeg op te staan, kalm te blijven, niet proberen te vluchten, vechtpartijen te vermijden, geen alcohol of drugs naar binnen te smokkelen enz. Bij de minste misstap keren ze terug naar een “echte” gevangenis. In dergelijke open gevangenissen kan immers maar een beperkt aantal gedetineerden terecht, tot 35% in Noorwegen, Finland en Denemarken. Wat op zich toch al opmerkelijk is. En dit percentage zou in de toekomst nog kunnen stijgen.

     

    Contacteer ons Delen en andere acties